Ο ρατσισμός εκδηλώνεται με την κοινωνική ή πολιτική πρακτική διακρίσεων, που βασίζεται στο δόγμα της ανωτερότητας μιας φυλής, εθνικής ή κοινωνικής ομάδας και στην καλλιεργημένη αντίληψη των μελών της ότι οφείλουν να περιφρουρήσουν την καθαρότητα της ομάδας τους, καθώς και τον κυριαρχικό τους ρόλο έναντι των υπολοίπων φυλετικών, εθνικών, κοινωνικών κ.λπ. ομάδων, που θεωρούνται από αυτές κατώτερες.
Η αντίληψη αυτή, της υπεροχής κάποιας ανθρώπινης συσπείρωσης (φυλής-έθνους- κοινωνικής ομάδας) απέναντι σε κάποια άλλη, έχει συλλογική αλλά και ατομική εκδήλωση. Δηλαδή όπως ένα οργανωμένο ανθρώπινο σύνολο, που αυτοπροσδιορίζεται ως υπερέχον απέναντι σε ένα άλλο, νομιμοποιείται, κατά την πεποίθησή του, να επιβάλει τη βούληση του, στο θεωρούμενο υποδεέστερο, το ίδιο δικαιούται και κάθε άτομο ανήκον στην υπερέχουσα ανθρώπινη συσπείρωση, να επιβάλλεται και να εξουσιάζει, άτομο ή και άτομα, υποθετικά κατώτερα. Εναντίον της θεωρίας του ρατσισμού, έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς, έντονες αντιδράσεις, από φωτισμένους διανοητές, που αντέκρουσαν με λογικά επιχειρήματα το περιεχόμενο αυτής της θεωρίας, ως αβάσιμο αλλά και ως αντίθετο σε κάθε ηθικό κανόνα και αρχή. Χωρίς, ωστόσο, δυστυχώς να εκλείψει και η μειωτική για το ήθος και την πνευματικότητα του Ανθρώπου αντίληψη της δήθεν φυλετικής υπεροχής. Τραγικό για τις Ευρωπαϊκές κοινωνίες σύμπτωμα ρατσισμού, υπήρξε η συμπεριφορά των χιτλερικών, με τους διωγμούς των εβραίων και με τη θεωρία της υπεροχής της Αρίας φυλής.
Και ενώ θα έπρεπε με την ιστορική εξέλιξη της ανθρωπότητας, και τη διάδοση της γλώσσης να είχε από καιρό εκλείψει κάθε μισαλλοδοξία και κάθε διάκριση ανάμεσα στους ανθρώπους, δυστυχώς παρατηρείται μια εκτεταμένη υποτροπή του πάθους του ρατσισμού, που εκδηλώνεται σε κάθε περίπτωση διαφορετικότητας, πολλές φορές έντονα, κι όχι σπάνια και απάνθρωπα.
Φαινόμενο ρατσισμού και εκμετάλλευσης, είχαμε σε «πολιτισμένη» χώρα της Ευρώπης, τη Γαλλία, με εκτεταμένα επεισόδια εναντίον των αποκλεισμένων νέων των παρισινών προαστίων, οι οποίοι είναι πρόσφυγες δεύτερης και τρίτης γενιάς.
Αντί της κατανόησης και της ήπιας συμπεριφοράς προς τον συνάνθρωπο, με κάποια ή κάποιες διαφορετικότητες (χρήμα, εθνότητα, μορφή, διάπλαση κ.λπ.) επικρατεί η άρνηση, η επιφυλακτικότητα, ο φόβος (κατά κανόνα αβάσιμος) και όχι σπάνια και το μίσος. ΄Ετσι ορθώνονται ανάμεσα στους ανθρώπους φραγμοί και τείχη. Κι αντί για την εποικοδομητική συνεργασία και ομαδική προσπάθεια για την οικοδόμηση της ευημερίας, προκύπτει έντονη και φθοροποιός αντιπαλότητα.
Αυτή η αρνητική διάθεση για το διαφορετικό, έχει πολλές μορφές και πολλές εκδηλώσεις, που συχνότατα προκαλούνε πικρίες και ψυχικούς τραυματισμούς, στους αποδέκτες της όποιας ρατσιστικής συμπεριφοράς. Και που κατασταλάζουν μίσος και φθόνο στην ψυχή, όσων γίνονται οι στόχοι ρατσιστικής αντιμετώπισης.
Στην περίπτωση όπου το θλιβερό φαινόμενο της φυλετικής ή συχνά και της κοινωνικής διάκρισης και μειωτικής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μεταχείρισης αποτελεί μεμονωμένη και αριθμητικά περιορισμένη εκδήλωση, το κακό είναι λίγο και η ηθική επανόρθωση των θυμάτων εφικτή. Δυστυχώς όμως κάποτε, όπως στους καιρούς μας, η ρατσιστική αντίληψη και η συνακόλουθη συμπεριφορά, λαμβάνουν διαστάσεις και μορφή ομαδικής ψύχωσης, που συσκοτίζει την ατομική λογική και παραμερίζει τις ηθικές αρχές του πολιτισμού. Σε σημείο μάλιστα, που να τραυματίζουν ψυχικά και ηθικά, με προπηλακισμούς και αποκλεισμούς, από αναφαίρετα κοινωνικά αγαθά και σφετερισμό δικαιωμάτων και όχι σπάνια με βιαιότητες και βάναυση συμπεριφορά.
Είναι όμως βέβαιο ότι αυτό το εριστικό ψυχολογικό κλίμα δεν ανακύπτει από μόνο του. Υποδαυλίζεται έντεχνα και μεθοδικά, από φανατικούς μισαλλόδοξους και ενισχύεται υποδορίως. Μία ειδεχθής αλλά συνήθης, εκδήλωση ρατσισμού, είναι και η εκμετάλλευση των οικονομικών μεταναστών ή των φυγάδων για πολιτικούς λόγους, που σφετερίζονται τον κόπο τους οι εργοδότες, με το πρόσχημα του ασύλου που τους παρέχουν.
Άλλη εκδήλωση ρατσισμού είναι τα γεγονότα που ακολούθησαν τη λήξη του ποδοσφαιρικού αγώνα Αλβανίας-Ελλάδας, τα οποία οδήγησαν στην εν ψυχρώ δολοφονία Αλβανού μετανάστη στη Ζάκυνθο και στον τραυματισμό 70 Αλβανών στην Αττική. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.
Απέναντι στους Αλβανούς υπάρχει ένας ανοιχτός ή υφέρπων ρατσισμός, ο οποίος έχει διαποτίσει μεγάλα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι συχνά λέγεται πως «αυτή τη δουλειά δεν την κάνει ούτε Αλβανός».
Άλλη ειδεχθής και ρατσιστική συμπεριφορά είναι ότι σε κάθε εθνική επέτειο, ο εξαναγκασμός των αριστούχων μαθητών-τριών μεταναστών να παραιτηθούν από τη θέση του σημαιοφόρου στις παρελάσεις.
΄Εχουμε και πρόσφατο παράδειγμα: σε αγώνα ελληνικού πρωταθλήματος μερίδα φιλάθλων να φωνάζουν σε Βορειοηπειρώτη ποδοσφαιριστή «…Αλβανέ δεν θα γίνεις ΄Ελληνας ποτέ…».
Αυτά τα φαινόμενα, της εξώθησης διαφόρων ανθρώπινων ομάδων και κατηγοριών στο κοινωνικό περιθώριο και ο περιορισμός των αναφαίρετων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτελεί ύβρη για τον πολιτισμό μας.
Θανάσης Αγγέλου
