Δύο Νόμπελ για τα κέρδη του καπιταλισμού

΄Εχουν και οι φτωχοί τον…νομπελίστα τραπεζίτη τους!

Πρωτακούγοντας αλλά και διαβάζοντας το προσωνύμιο «τραπεζίτης των φτωχών», παρά το σύγκρυο που με πιάνει ακούγοντας τη λέξη Τράπεζα, κάνω αστραπιαία (αφελώς…) τη σκέψη: δε μπορεί, για να τον βραβεύσουν κάτι θα έχει κάνει για τους φτωχούς.

Προχωρώντας μου ‘ρχεται καπάκι το βιογραφικό. Ονομάζεται Μοχάμεντ Γιούνους. Σπούδασε, λέει, -που αλλού;- στην Αμερική, αποκτώντας διδακτορικό στην οικονομική επιστήμη. Επιστρέφοντας το 1974 στην πατρίδα του, το Μπαγκλαντές, του ‘ρθε μια φαεινή ιδέα: να εφαρμόσει… δημιουργικά αυτά που έμαθε. Συγκινήθηκε από τα θύματα του λιμού που εκείνη τη χρονιά είχε αφανίσει πάνω από 1,5 εκατ. ανθρώπους και δύο χρόνια αργότερα… άνοιξε μία Τράπεζα μόνο για γυναίκες.

Γράφει η «Καθημερινή» (5-11-2006):

«Η ιδέα ήταν απλή: μικρά δάνεια σε φτωχούς ανθρώπους που ήσαν εξ ορισμού αποκλεισμένοι από τις κλασικές τράπεζες, ώστε να μπορούν να βοηθούν οι ίδιοι τον εαυτό τους».

Ας παρακολουθήσουμε πως λειτουργεί η Τράπεζα Γκραμίν:

«Ένα υποκατάστημα με έναν διευθυντή και έναν υπάλληλο εξυπηρετεί περίπου 15 έως 20 χωριά. Ο διευθυντής και ο υπάλληλος επισκέπτονται τα χωριά ώστε να γνωριστούν με τους χωρικούς και να δημιουργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης. Φτιάχνουν λίστες με όσους θέλουν να πάρουν μικροδάνεια και εξηγούν τους στόχους και τη λειτουργία της τράπεζας Γκραμίν. Μετά δημιουργούν 5μελείς ομάδες μελλοντικών δανειοληπτών. Σε πρώτη φάση δίνεται δάνειο μόνο σε 2 απ’ αυτούς. Κατόπιν η ομάδα παρακολουθείται στενά για έναν μήνα, ώστε να φανεί εάν τηρεί τους όρους της συμφωνίας με την τράπεζα. Όταν οι 2 πρώτοι αποπληρώσουν το δάνειο, μπορούν και οι υπόλοιποι της ομάδας να δανειστούν. Αυτός ο όρος εξυπηρετεί ως συλλογική πίεση στην ατομική συμπεριφορά του δανειολήπτη. ΄Ετσι η συλλογική υπευθυνότητα γίνεται εγγύηση για το δάνειο που παίρνει ο καθένας ατομικά. Τα δάνεια είναι μικρά, αλλά φτάνουν για να χρηματοδοτήσουν τις μικρές επιχειρήσεις των δανειοληπτών. Οι συνήθεις επιχειρήσεις είναι: καθαρισμός ρυζιού, επισκευές μηχανών, αγορά μπαμπού, αγελάδων, ρούχων, κατσαρολικών κ.ά. Οι τόκοι για κάθε δάνειο ανέρχονται στο 16%. Οι αποπληρωμές επιτυγχάνονται σε ποσοστό 95%. Οι δε τόκοι χρησιμοποιούνται για να υποστηριχθούν οικονομικά άλλα προγράμματα της τράπεζας, όπως οι υποτροφίες» (Περιοδικό «ΕΨΙΛΟΝ»29-10-2006).

Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο καλός μας τραπεζίτης, εκμεταλλευόμενος -με απίστευτα ευρηματικό, είναι αλήθεια, τρόπο- την απόλυτη ένδεια των φτωχών του Μπαγκλαντές, ιδίως των γυναικών, εισπράττει τεράστια υπεραξία και έτσι λέει «καταπολεμά τη φτώχεια»!

Τράβηξε τους φτωχούς από την άγρια τοκογλυφική και δουλοπάροικη εκμετάλλευση και, μέσω της Τράπεζάς του, τους έμπασε στους κανόνες της άλλης αγριότητας: του καπιταλιστικού παιχνιδιού. Με τεράστια κέρδη, εννοείται, τα οποία φυσικά, δεν αναφέρονται. Σήμερα η Τράπεζά του, έχει 6,6 εκατ. πελάτες, από τους οποίους σε ποσοστό 97% είναι γυναίκες.

Για όλα τούτα του απονεμήθηκε πέρυσι το βραβείο Νόμπελ… ειρήνης! Και αναρωτιέμαι: O ιδιοφυής οικονομολόγος εξασφάλισε για την τσέπη του πολλά, στην κακότυχη ειρήνη τί προσέφερε για να πάρει και Νόμπελ;

Εδώ, θα μου πείτε, έχει πάρει Νόμπελ ειρήνης ο Κίσσινγκερ, καθώς και άλλοι αιμοσταγείς «δημοκράτες». Γιατί όχι και ο διάσημος τραπεζίτης; Σωστό κι αυτό.

Αλλά τότε ο Γρηγόρης Λαμπράκης και ο Μάρτιν Λούθερ Κίγκ και ο Αλβέρτος Σβάιτσερ, τί έχουν προσφέρει στην ειρήνη;

Κακά τα ψέματα: στον καπιταλισμό όλα τα θαύματα είναι δυνατά. Ακόμα και να επιβραβεύεται με Νόμπελ η ευρηματικότητα στην εκμετάλλευση.

…Και Νόμπελ για να μην σπιλώνεται το… όνομα του καπιταλισμού

Αφού καθαρίσαμε με την… ειρήνη, ας πάμε και στο Νόμπελ Οικονομίας.

Το όνομα αυτού ΄Εντμουντ Φελπς. Κατά τύχη είναι Αμερικανός. Πέρυσι βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας. Ανάμεσα στα πολλά που έχει πει και γράψει, σταθήκαμε σε ένα άρθρο του στην εφημερίδα Wall Street Journal, την επομένη της βράβευσής του, όπου «προκρίνει το μοντέλο του καπιταλισμού που εφαρμόζεται στις ΗΠΑ, τον Καναδά και τη Βρετανία έναντι του ευρωπαϊκού μοντέλου (γαλλικού, γερμανικού ή ιταλικού), σοσιαλδημοκρατία ή κοινωνική οικονομία της αγοράς για λόγους τόσο αποδοτικότητας όσο και ηθικούς» (η ηθική ήταν ανέκαθεν απαραίτητο συμπλήρωμα της εκμετάλλευσης). Ο διάσημος νομπελίστας, δεν αντέχει να βλέπει να σπιλώνεται «το όνομα του καπιταλισμού» και τελειώνοντας το άρθρο του, γράφει:

«…Ο υπαρκτός καπιταλισμός απέχει από τον ιδανικό καπιταλισμό – υπάρχουν μονοπώλια που είναι πολύ μεγάλα για να διασπαστούν, καρτέλ που δεν αποκαλύπτονται, ανεπάρκεια των αρχών εποπτείας και πολιτική διαφθορά. Ο καπιταλισμός με τις καινοτομίες του σπέρνει τους σπόρους της ίδιας του της περικάλυψης από περιχαρακωμένα συμφέροντα. Αυτές οι εκτροπές έχουν βαριές συνέπειες για τις αποδοχές κυρίως των πιο αδύναμων και σπιλώνουν το όνομα του καπιταλισμού. Αλλά θα πρέπει να επιμείνω ότι δεν είναι λογικό επακόλουθο να παραιτηθούμε από την ιδέα ότι οι επιχειρηματίες είναι η άσβεστη πηγή του δυναμισμού μόνο και μόνο επειδή οι καρποί του δυναμισμού τους ίσως είναι λιγότεροι από όσο θα μπορούσαν να είναι σε ένα λιγότερο ατελές σύστημα. Καταλήγω ότι ο καπιταλισμός δικαιώνεται – και όταν ακόμη αποτυγχάνει να αποδώσει τα αναμενόμενα οφέλη στους χαμηλόμισθους εργαζόμενους, τουλάχιστον προσφέρει ευκαιρίες στους επιχειρηματικούς τύπους και τους άλλους δημιουργικούς ανθρώπους να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους» (υπογράμμιση δική μας).

΄Υστερα από όλα αυτά, τί βραβείο έπρεπε να πάρει ο τραπεζίτης; Μα το Νόμπελ φυσικά. Τρέμε Μαρξ…