Από την ατομική στην παγκόσμια έκφραση Περιορισμοί – Υποτυπώδεις ελευθερίες

«Στο διάβολο οι λογοκριτές. Είναι παράλογοι. Είναι βάρος για την κοινωνία. Ποιοι νομίζουν πως είναι για να μου πουν τι θα διαβάζω, τι θα ακούω, τι θα λέω ή τι θα βλέπω;» - Ρομάν Πολάνσκι

Από το παρελθόν μέχρι τις μέρες μας, η πορεία της γνώσης υπήρξε επίπονη, κάποιες φορές σαρωτική και άλλες δύσκολα καθιερωμένη στη γενική πολιτικο-κοινωνική κατεστημένη κατάσταση.

Οι προσπάθειες ελέγχου, υπήρξαν δεδομένες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο φόβος της εξουσίας, κρυφός πάντα, κεκαλυμμένος, αλλά πάντα υπαρκτός, γιατί η γνώση προϋπέθετε και προϋποθέτει το στοιχείο της ανατροπής.

Σε μια τέτοια δεδομένη κατάσταση η εξουσία ανέκαθεν προχωρούσε στη φίμωση, στον αποπροσανατολισμό ή στη διαστρέβλωση στοιχείων που ένιωθε ότι έπλητταν τα συμφέροντά της, συμφέροντα που είχαν σχέση με τη διατήρηση της υπάρχουσας πολιτικοοικονομικής κατάστασης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με δημοσίευμα της «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ» στις 15-12-2006, οι περιορισμοί στους επιστήμονες του κρατικού Γεωλογικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ (USGS), που μελετούν περιβαλλοντικά στοιχεία που έχουν σχέση με την θέρμανση του πλανήτη, που επιβάλλει η αμερικανική κυβέρνηση προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα αποτελέσματα ερευνών τους, δεν θα αντιβαίνουν στις κατευθυντήριες γραμμές της εξωτερικής της πολιτικής. Ακόμα και τα σημειώματα των επιστημόνων και οι επιστημονικές ομιλίες που πρόκειται να εκφωνηθούν δημοσίως θα υπόκεινται σε έλεγχο, βάσει των νέων κανόνων που έχει στη διάθεσή του και δημοσιοποιεί το πρακτορείο ειδήσεων Ασοσιέιτεντ Πρες.

Οι νέες ρυθμίσεις προκάλεσαν ανησυχία και ενόχληση στους κύκλους των επιστημόνων που βλέπουν να διακυβεύεται η αντικειμενικότητα της επιστημονικής έρευνας και μιλούν για λογοκρισία.

Οι κυβερνήσεις Μπους και Κλίντον στο παρελθόν είχαν επικριθεί για προσπάθεια χειραγώγησης της επιστημονικής κοινότητας. Το 2002 το USGS, είχε αναγκαστεί να αλλάξει δημόσια επιστημονική ανακοίνωσή του. Αρχικά είχε προειδοποιήσει ότι οι γεωτρήσεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην αρκτική Αλάσκα μπορεί να βλάψουν τον πληθυσμό των ελαφιών καριμπού. Μία εβδομάδα αργότερα, με νέα ανακοίνωση βεβαίωνε ότι ο πληθυσμός των καριμπού δεν διατρέχει κίνδυνο!

Κι όλα αυτά σε μια εποχή όπου η γνώση και η επιστήμη εξελίσεται με γοργούς ρυθμούς, και το διαδίκτυο εδραιώνεται στην καθημερινή μας ζωή.

Στις μέρες μας για πολλούς το διαδίκτυο είναι το απόλυτο εργαλείο γνώσης. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε εργαλείο τόσο σαρωτικό και άπλετο, όσον αφορά τον πλουραλισμό απόψεων και στοιχείων. Για πολλούς το διαδίκτυο είναι το παγκόσμιο βιβλίο.

Σαφώς και υπάρχουν δικαιολογημένες ενστάσεις, κατά πόσον τα στοιχεία που λαμβάνουμε από αυτό, προέρχονται σε όλες τις περιπτώσεις από αντικειμενικά αξιόπιστες πηγές. Εδώ ακριβώς αυξάνεται ο ρόλος του χρήστη, ο οποίος πέρα από την αναζήτηση της γνώσης, πρέπει και ο ίδιος να έχει γνώση ως προς την επιλογή εκείνων των κριτηρίων και στοιχείων που εξασφαλίζουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αντικειμενικότητα ως προς τα γνωστικά αποτελέσματα.

Ένα άλλο βασικό επιχείρημα από πολλούς είναι ότι όπως σε μια βιβλιοθήκη υπάρχουν καλά και κακά βιβλία, έτσι και στο διαδίκτυο, αν το χαρακτηρίσουμε ως παγκόσμια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, υπάρχουν αξιόπιστες και μη αξιόπιστες πηγές. Επομένως, είναι ένα εργαλείο που σε πολλές περιπτώσεις μπορεί και να οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια, κυρίως για τους αμύητους και τα παιδιά.

Ωστόσο, εάν χρησιμοποιηθεί σωστά, είναι ένα εργαλείο που μπορεί να μας διευκολύνει στην καθημερινότητά μας και να μας κάνει τη ζωή εύκολη με άμεση πρόσβαση στην επικοινωνία και τη γνώση.

Στο Πρώτο Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του διαδικτύου, που έγινε στην Αθήνα από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, έγινε λόγος για το μέλλον του διαδικτύου, που περιλαμβάνει την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και πληροφορίας, ασφάλεια για τους χρήστες και πρόσβαση όλων των πολιτών σε αυτό. Όλα αυτά ενώ είναι γνωστό ότι η πρόσβαση στο διαδίκτυο, αποτελεί πλεονέκτημα μόνο ενός μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού.

Ωστόσο διάχυτη ήταν και η διαπίστωση ότι το διαδίκτυο τρομάζει την εξουσία. Καθώς και ότι το δίκτυο αν δεν παραμείνει ανοιχτό, από οικουμενικό δίκτυο διασποράς της γνώσης και μέσο ατομικής έκφρασης, θα μετατραπεί σε εργαλείο των πλουσίων και των δυνατών, που θα αποκλείσει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Μάρκους Κούμερ, επικεφαλής της επιτροπής του ΟΗΕ για τη διακυβέρνηση του ιντερνετ, αυτό έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην εξάπλωση της ελεύθερης ροής πληροφοριών και στην ελευθερία της έκφρασης παγκοσμίως. Έχει όμως δημιουργήσει παράλληλα, στις κυβερνήσεις πολλών χωρών, «το φόβο μιας νέας λαϊκής ενδυνάμωσης», λέει ο Κούμερ. «Σε πολλές χώρες, οι κυβερνήσεις βάζουν εμπόδια στην ελεύθερη έκφραση».

Ο Βιντ Σερφ, πρόεδρος σήμερα της ICANN, του αμερικανικού οργανισμού που διαχειρίζεται την ονοματοδοσία και αριθμοδότηση του δικτύου, τονίζει πως «πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να διατηρήσουμε το διαδίκτυο ανοιχτό σε όλους. Η ικανότητα των χρηστών να εφευρίσκουν και να δοκιμάζουν νέες εφαρμογές, η ελευθερία επικοινωνίας όλων των υπολογιστών του δικτύου μεταξύ τους εντός των ανεκτών ορίων ασφαλείας και καλής διαχείρισης, είναι χαρακτηριστικά που έχουν συμβάλει στον ανθεκτικό και καινοτόμο χαρακτήρα του. Κι έχουμε αγγίξει μόνο τον αφρό του διαδικτύου. Οι δυνατότητές του δεν έχουν εξερευνηθεί πλήρως ακόμα. Υπάρχει χώρος για άπειρες νέες ιδέες και το μοναδικό όριο είναι η φαντασία μας και η ικανότητά μας να παράγουμε τα απαραίτητα προγράμματα για να γίνουν οι ιδέες πραγματικότητα».

Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσίευμα των ΝΕΩΝ στις 27-10-2005, «οι Αμερικανοί είναι οι αφέντες του διαδικτύου (άλλωστε αυτοί το επινόησαν), μπορούν ανά πάσα στιγμή, αν το θελήσουν, να διακόψουν την πρόσβαση σε όλους τους δικτυακούς τόπους του πλανήτη και να παραλύσουν όλες τις συνδέσεις. Μπορεί οι Αμερικανοί να εξασφαλίζουν την εύρυθμη λειτουργία του διαδικτύου και να ενθαρρύνουν την ελευθερία να δημιουργεί κανείς σε αυτό δικτυακούς τόπους, αλλά η κυρίαρχη θέση τους αμφισβητείται ολοένα και περισσότερο. “Είναι πια απαράδεκτο μια μοναδική χώρα να αποφασίζει για όλες τις άλλες, σε έναν κόσμο που γίνεται ολοταχώς ψηφιακός”, λέει ένας διπλωμάτης στην εφημερίδα “Λιμπερασιόν”. Η εκχώρηση της κυρίαρχης θέσης που κατέχουν οι Αμερικάνοι είναι γι’ αυτούς κάτι αδιανόητο. Χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία, διεκδικούν κι αυτές το δικό τους μερτικό, ενώ η Ευρώπη πρότεινε ένα μοντέλο περισσότερο διεθνές και δημοκρατικό. Η ευρωπαϊκή πρόταση αντιμετωπίστηκε σαν ανταρσία και επισημάνθηκε ο κίνδυνος να περάσει ο έλεγχος σε χώρες όπως η Κούβα και το Ιράν: “H υποστήριξη που έχει η ευρωπαϊκή άποψη από χώρες οι οποίες δεν διακρίνονται για την ελευθερία της έκφρασης θα μπορούσε να οδηγήσει στον περιορισμό του περιεχομένου του διαδικτύου”. Όμως, τέτοιοι περιορισμοί επιβάλλονται και από την αμερικανική πλευρά για λόγους “εθνικού συμφέροντος”, όποτε δικτυακοί τόποι μεταδίδουν δυσάρεστες εικόνες από τη δράση των αμερικανικών στρατευμάτων “στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας”».

Και τέλος κάτι που φαίνεται: η αντιφατικότητα των ημερών μας. Aπό τη μια επικαλούμαστε ελευθερία στην έκφραση κι από την άλλη φιμώνουμε κάθε φωνή που έχει δικαίωμα στην προσωπική της έκφραση.

Την ώρα που ο Έλληνας πρωθυπουργός δεσμευόταν από το βήμα του πρώτου Παγκόσμιου Φόρουμ στην Αθήνα για την ελευθερία της διακίνησης ιδεών μέσω διαδικτύου, έκανε το γύρο του κόσμου μια είδηση, που αφορούσε υπόθεση ελληνικής ηλεκτρονικής λογοκρισίας.

Ενας 36χρονος λογοκρίθηκε, του φόρεσαν χειροπέδες, του έκλεισαν την ιστοσελίδα και κατέσχεσαν τα μηχανήματά του.

Ο χρήστης λειτουργούσε για χόμπι ένα blog, στο οποίο δημοσιεύονταν κείμενα, ως επί το πλείστον σατιρικά. Ένα από τα σατιρικά κείμενα επικεντρωνόταν σε μια τηλεοπτική προσωπικότητα μικρού καναλιού περιορισμένης ακροαματικότητας και εμβέλειας.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας (5/11/2006), «η υπόθεση αυτή είναι μοναδική στα ευρωπαϊκά χρονικά. Εχει συμβεί μόνο στην Κίνα και στη Σιγκαπούρη, αλλά η Ελλάδα θέλει να συγκρίνει τον εαυτό της με τη Βρετανία, την Αμερική και τη Γαλλία, χώρες όπου μέσω google ή amazon μπορεί κανείς να βρει σατιρικά και άσεμνα κείμενα για τον Τζ. Μπους, τον Τ. Μπλερ κι όλους τους μεγάλους ηγέτες του κόσμου. Κι εμείς διασυρόμεθα για τον τηλε-βιβλιοπώλη Δημ. Λιακόπουλο».

Αν και το συγκεκριμένο περιστατικό έγινε αντικείμενο περιορισμένης διένεξης μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΝΔ με κάποιους να εμφανίζουν τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να έχει αποκαλύψει το συγκεκριμένο περιστατικό, είχε ωστόσο προηγηθεί η διάσταση που πήρε το περιστατικό μέσα στον κυβερνοχώρο και τις ειδοποιήσεις του ενός χρήστη στον άλλον με ειρωνικά σχόλια εις βάρος της Ελλάδας.

Ζούμε σ’ έναν κόσμο εικονικό, οθόνες ως μέσο παρακολούθησης, πληροφόρησης, επιβολής προτύπων, προπαγάνδας, αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης, διαστρέβλωσης της είδησης και της αλήθειας. Η γνώση, θα έλεγε κανείς ότι βρίσκεται στο απόγειό της. Η κατάκτησή της όμως, σε κάποιες περιπτώσεις είναι πλασματική. Η γνώση κατευθύνεται. Δεν αρκεί να βομβαρδίζεσαι με πληροφορίες, πρέπει να επιλέγεις εκείνες που θα σε οδηγήσουν σε μια όσο το δυνατόν αντικειμενική θεώρηση. Και αυτό εναπόκειται σ’ εσένα. Οδηγούμαστε σε μια δικτατορία που ξεκινά από έναν ατομικό καθημερινό περιορισμό, που επιβάλλεται με έμμεσο τρόπο στο ατομικό υποσυνείδητο, για να καταλήξει σε μια παγκόσμια ελεγχόμενη κατάσταση. Η έκρηξη του καταναλωτισμού, η ψευδαίσθηση της ευμάρειας και της ευδαιμονίας, είναι οι αλυσίδες μας σε ένα σύστημα, που μας ξεγελά με προσφορές και δώρα. Η πρόσβαση στην πληροφορία μέσω διαδικτύου τρομάζει την εξουσία, όπως όλα τα μέσα που οδηγούν στην αλήθεια, τη γνώση και επομένως στην ατομική συνειδητοποίηση, αφύπνιση και την ενδεχόμενη αντίδραση.

Παναγιώτης Τζίνος